«Եթե մարդիկ ուզում են ապրեն, չմահանան, պիտի գնան՝ Հանրապետական դառնան». Անի Կաղինյան
«Ա1+»-ի նոր խորագիրը պատմում է հայ հասարակության ուժեղ կանանց մասին, ովքեր իրենց պայքարող ոգու եւ կամքի շնորհիվ կարողացել են կարծրատիպեր կոտրել եւ ինչ-որ բան դեպի լավը փոխել: Այս անգամ շարքի հերոսուհին քաղաքացիական ակտիվիստ, երկու դուստրերի մայր Անի Կաղինյանն է:
Հիշու՞մ եք՝ երբ եւ ինչից սկսվեց Ձեր պայքարը:
Ես միշտ ընդդիմադիր հայացքներ եմ ունեցել, բայց առաջին անգամ լուրջ պայքարի եմ դուրս եկել 2012 թվականին՝ Մաշտոցի պուրակի համար, երբ քաղաքապետարանը որոշել էր, որ այգու փոխարեն պետք է բուտիկներ լինեն: Շատ ուրախ եմ, որ 90-օրյա կուռ պայքարի հետեւանքով այգին ազատագրվեց: Հիմա, երբ անցնում եմ այդ այգով, շատ լավ հիշողություններ եմ ապրում եւ հպարտություն, որ քաղաքի մի մասնիկը փրկեցինք օլիգարխիկ համակարգից: Ճիշտ է՝ ամբողջությամբ չհասանք մեր ուզածին, քանի որ դիմացի սրճարանը մնաց, բայց գոնե ծառեր չհատվեցին: Կցանկանայինք, որ քաղաքապետարանը նույն կերպ բարեկարգեր նաեւ դիմացի մայթի այգին, քանի որ այն մեր քաղաքի դեմքն է: Տարիներ շարունակ այնտեղ աղբանոց է: Եթե կարելի է փողոցի մի կողմը վերանորոգել, մյուս կողմն էլ կարելի է անել, անկախ նրանից՝ քաղաքացիները պահանջում են, թե ոչ: Մեր պաշտոնյաներին չի հետաքրքրում, թե երեւանցիները որտեղ կզբոսնեն, քանի որ նրանք բոլորը առանձնատներում են ապրում, ունեն մեծ ու բարեկարգ այգիներ, սահմանափակվել են իրենց ապարանքներով եւ իրենց քթից այն կողմ ոչինչ չեն տեսնում:
Թե’ տրանսպորտի, եւ թե’ գազի ու էլեկտրաէներգիայի սակագների թանկացման դեմ պայքարում ակտիվ դերակատարություն եք ունեցել: Ո՞ր պայքարն էր Ձեզ համար առավել կարեւոր ու արդյունավետ:
Երեք պայքարներն էլ շատ կարեւոր էին, ուղղակի հանգուցալուծումներն էին տարբեր: Տրանսպորտի սակագնի պայքարում գրանցվեց հաղթանակ, եւ արդեն երկու տարի է տրանսպորտն աշխատում է անխափան, չնայած տարածված լուրերի, որ եթե սակագինը չբարձրացնենք, տրանսպորտ չի լինի: Ուղղակի ցավում եմ, որ այդ գումարները, որոնք մենք վճարում ենք տրանսպորտի համար, չեն գնում բյուջե, այլ որոշակի մարդկանց գրպաններ:
Գազի եւ էլեկտրաէներգիայի սակագնի առաջին թանկացման ժամանակ մենք դիմեցինք դատարան, անցանք երկու ատյանով, սակայն հասկացանք, որ դա անօգուտ է: Սերժ Սարգսյանը հայտարարում է, որ դատական վճիռները Բաղրամյան 26-ում չեն կայացվում, բայց ես հակառակում եմ համոզված: Դատարանում մենք ոչնչի չկարողացանք հասնել, սակայն հետագա պայքարի ժամանակ, երբ ոստիկաններն ասում էին՝ գնացեք, դիմեք դատարան, մենք հստակ ասում ենք, որ դատարանում արդյունքի չենք հասել, ուստի գտնում ենք, որ միայն փողոցային պայքարի միջոցով է հնարավոր ինչ-որ բան փոխել: Իշխանությունը միշտ օդ է բաց թողնում լարվածությունը հանելու համար, բայց տակից իր գործն անում է: Հերթական անգամ իշխանությունը խաբեց մեզ: Այժմ հասկանալի է, որ ՀԷՑ-ի բաժնետոմսերի 75 տոկոսը պատկանում է Ինտեր-Ռաոյին, իսկ Տաշիր գրուպը գնել է միայն դրանց 25 տոկոսը: Մեզ խաբում են, հետո ուզում ստիպել, որ մենք վստահենք կամ հավատանք իրենց:
Այս պահի դրությամբ ո՞րն եք համարում ամենահրատապ խնդիրը Հայաստանում:
Մեր երկում այնպիսի իրավիճակ է, որ բոլոր խնդիրները հրատապ են: Կառանձնացնեմ վարկային տեռորը, որ կատարվում է ժողովրդի հանդեպ, այսինքն՝ բանկային եւ վարկային կազմակերությունները չեն գնահատում ռիսկերը ու խելքից դուրս վարկեր են տալիս: Մարդիկ ընկնում են մի շղթայի մեջ՝ մեկից վերցնում, մյուսին են տալիս, եւ այլեւս չեն կարողանում դուրս գալ այդ վիճակից: Սա մարդկանց ստրկացնելու մի ձեւ է: Կնշեմ նաեւ կարմիր գծերը, որի տուրքը չի գնում ՀՀ բյուջե, այլ որոշակի մարդկանց բյուջե, ԴԱՀԿ-ի դաժան վերաբերմունքը մարդկանց հանդեպ, որ տներից են հանում, գույքն են վերցնում: Սրանք սոցիալական նեղ խնդիրներ են, որ մարդուն քիչ-քիչ ոչնչացնում են: Տեսնում ենք, որ ինքնասպանությունները շատացել են եւ ավելի են շատանալու, եթե մարդկանց սոցիալական վիճակը շարունակի վատանալ: Այն վիճակի ենք հասել, որ ծնողը ձեռք է բարձրացնում իր երեխաների վրա, որ չի կարողանում հաց ու ջուր տալ, մտածում է՝ ավելի լավ է մեռնի, քան նման պայմաններում ապրի: Երեւանում մանկապարտեզները դարձրել են անվճար, բայց շատ հաճախ գումար են վերցնում երեխային ընդունելու համար: Մի իրավիճակ են ստեղծել, որ եթե մարդիկ ուզում են գոնե ապրեն, չմահանան, պիտի գնան Հանրապետական դառնան: Մարդուց վերցնում են արժանապատվությունը, իսկ անարժանապատիվ հասարակությունը շատ վտանգավոր է նույնիսկ իշխանության համար, որովհետեւ վաղը նա կարող է ծախվել թշնամուն:
Քաղաքացիական պայքարների արդյունքում ի՞նչ եք ձեռք բերել եւ ի՞նչ՝ կորցրել:
Ամեն անգամ ասում են, թե քաղաքացիական ակտիվիստները գրանտակերներ են, բայց ես ասում եմ, որ վիճակագրության համաձայն՝ ամենամեծ գրանտակերը Հայաստանի կառավարությունն է, որն այստեղից - այնտեղից տարբեր դրամաշնորհներ է ստանում, եւ չգիտենք՝ ինչ ձեւով է օգտագործում: Ես ինքս ոչ մի գրանտ երբեք չեմ ստացել: Մենք ինչ ունեինք, ունեինք մինչեւ պայքարը, դրանից հետո էլ ձեռք չենք բերել ոչինչ, բացի կորցնելուց: Մի անգամ բարեկամներիցս մեկին, որը ՀՀԿ-ական է, հարցրեցի՝ ես Հանրապետական չեմ ընտրում, ուրեմն՝ ես քո հարազատը չե՞մ, եւ նա շատ հստակ ասաց, որ ոչ: Կորցրել եմ հարազատներ, ընկերներ, հարեւաններ, բայց ես գտնում եմ, որ ավելի շատ ձեռբքերումներ եմ ունեցել, ավելի լավ ընկերներ գտել, ովքեր առողջ են դատում, որոնցից ես կարող եմ շատ բան սովորել:
Քաղաքացիական հասարակությունում կանայք բավականին ակտիվ են, իսկ ի՞նչ կասեք կին քաղաքական գործիչների մասին:
Մեր կին քաղաքական գործիչները իրենց կուսակցության առաջադրանքներն են կատարում եւ բերվել են քաղաքական դաշտ, որովհետեւ օրենքն է պահանջում: Հայաստանի ազգաբնակչության 53 տոկոսը կանայք են: Գեղարքունիքի մարզում գյուղեր կան, որտեղ կանայք կատակում են, թե կարող են ամռան ամիսներին մերկ շրջել, քանի որ ոչ մի տղամարդ չկա. բոլորը մեկնում են արտագնա աշխատանքի: Նման պարագայում թվում է, թե կանայք պետք է որոշիչ դեր ունենան: Հենց կանանց պակասն է քաղաքականության մեջ, որ երկիրը բերել է այս վիճակին:
Ես շատ ուրախացա, երբ Արփինե Հովհաննիսյանը նշանակվեց արդարադատության նախարար, որովհետեւ գեղեցիկ է եւ խելացի, բայց հետո իր գործողություններից հասկացա, որ երբ հասնում են նախարարի պաշտոնին, դառնում են կամակատար: Իրեն մի անգամ հարց ուղղեցին քրեակատարողական հիմնարկներում վիճաբանությունների, բանտարկյալների հացադուլների մասին, իսկ նա ասաց, թե տեղյակ չէ, եւ դա այն դեպքում, երբ ՔԿՀ-ներն ուղիղ ենթարկվում են արդարադատության նախարարությանը: Այսինքն՝ նախարարը չգիտի, թե ինչ է կատարվում իրենից ներքեւ, իսկ դա շատ վտանգավոր է:
Վերջերս Նորք-Մարաշում հանցավոր խումբ վնասազերծվեց, որի որոշ անդամներին կապում են Էլեկտրիկ Երեւանի հետ: Դուք նրանց ճանաչու՞մ եք:
Իրենցից ոչ ոքի անձամբ չեմ ճանաչում, միայն նկարներով եմ տեսել, բայց լրատվությունն այնպես է գնում, որ նրանք Բաղրամյան պողոտայում պայքարի ընթացքում են հավաքվել: Կյանքը ցույց է տալիս հետեւյալը. երբ իշխանությունները մեսիջ են ուղարկում հասարակությանը, հասարակությունը դա վերցնում եւ բումերանգի նման հետ է ուղարկում: Ես չգիտեմ՝ ինչ կլինի ապագայում, բայց պատմությունը ցույց է տալիս, որ երբ 1995 թվականի 31-ի գործով դաշնակցականներին ձերբակալեցին Վազգեն Սարգսյանի դեմ մահափորձ իրականացնելու համար, տեսանք, որ չորս տարի հետո Նաիրի Հունանյանը ԱԺ-ում իրականացրեց դա: Իշխանությունները պետք է զգոն լինեն ահաբեկչության մասին տարատեսակ մեսիջներ ուղարկելիս. դա կարող է մի օր ուրիշի ձեռքով հետ գալ:
Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ պետք է փոխվի հասարակության մեջ, որպեսզի հասարակությունը դուրս գա պայքարի:
Առաջինը բարձրանա մարդկանց ինքնագնահատականը եւ վերանա վախը: Սա մեր երկիրն է, եւ եթե մենք ուզում ենք այստեղ ապրել, եւ մեր երեխաներն էլ այստեղ մեծանան, պետք է պայքարենք ամեն մի իրավունքի համար: Ես զարմանում եմ մեր ժողովրդի համբերության վրա, թե ինչու են այսքան հարմարվում, այսքան անտարբեր դարձել: Ինչքան էլ դրսում լավ լինի, Հայրենիքը ուրիշ հասկացոթյուն է, այստեղ մարդիկ ամենաերջանիկն են, քանի որ այստեղ քո արմատներն են: Ծառը մնում է առանց արմատների, երբ մարդիկ հեռանում են:
Զրուցեց Շուշան Շատիկյանը
